బాలముకుందాష్టకం - తాత్పర్యము

అందానికి, ఆనందానికి రూపము ఆ బాల కృష్ణుడే. ఆయనను ఎంత వర్ణించినా తనివితీరదు. యశోద ముద్దుల బిడ్డగా, గోకుల బాల బృంద నాయకుడిగా, గోపికలకు నాథునిగా, పూతనాది రాక్షస సంహారునిగా, దధి నవనీత చోరునిగా ఆ కొంటె కృష్ణుని లీలలు అనంతము, అనిర్వచనీయము. చిన్న కృష్ణుని వర్ణిస్తూ రచించ బడిన మనోజ్ఞమైన అష్టకం ఈ బాలముకుందాష్టకం. ఆయన కన్నులు, చేతులు, పాదములు, దేహము, ముఖము, చిరునవ్వు, కొంటె చేష్టలు, గోకులంలో లీలలు ఈ స్తోత్రములో వర్ణించ బడ్డాయి. దీన్ని రచించింది ఎవరో తెలియలేదు.  అష్టకము, తాత్పర్యము, శ్రవణం.

కరారవిందేన పదారవిందం ముఖారవిందే వినివేశయంతం |

వటస్య పత్రస్య పుటే శయానం బాలం ముకుందం మనసా స్మరామి || ౧||

కలువల వంటి చేతులతో పద్మముల వంటి పాదములు పట్టుకొని తన కలువ వంటి ముఖము వద్దకు తీసుకువచ్చి మనలను అలరించే, వట పాత్ర శాయి అయిన ఆ బాల ముకుందుని (మొక్షానందాన్ని కలిగించే వాడు) మనసులో స్మరిస్తున్నాను.

సంహృత్య లోకాన్వటపత్రమధ్యే శయానమాద్యంతవిహీనరూపమ్ |

సర్వేశ్వరం సర్వహితావతారం బాలం ముకుందం మనసా స్మరామి || ౨||

ప్రళయాన్తరమున వటపత్రముపై శయనించే వాడు, ఆద్యన్తములు లేని రూపము కలవాడు, సర్వేశ్వరుడు, అందరి మంచి కొరకై అవతిరించిన వాడు అయిన బాల ముకుందుని మనసులో స్మరిస్తున్నాను.

ఇందీవరశ్యామలకోమలాంగం ఇంద్రాదిదేవార్చితపాదపద్మం |

సంతానకల్పద్రుమమాశ్రితానాం బాలం ముకుందం మనసా స్మరామి || ౩||

నీలి కలువవలె నల్లని మేని కలవాడు, దేవతలు, ఇంద్రునిచే కొలవబడిన పాద పద్మములు కలవాడు, ఆశ్రితుల కోరికలు తీర్చె కల్పవృక్షము వంటి వాడు అయిన  బాల ముకుందుని మనసులో స్మరిస్తున్నాను.

 

లంబాలకం లంబితహారయష్టిం శృంగారలీలాంకితదంతపంక్తిం |

బింబాధరం చారువిశాలనేత్రం బాలం ముకుందం మనసా స్మరామి || ౪||

ముఖముపై వాలుతున్న కేశములు కలవాడు, పొడవైన హారములు ధరించే వాడు, ప్రేమతో ప్రకాశించే అమృతమును కురిపించే పలువరుస కలవాడు, దొండపండు వంటి ఎర్రని పెదవులు కలవాడు, సమ్మోహన పరిచే నయనములు కలవాడు అయిన  బాల ముకుందుని మనసులో స్మరిస్తున్నాను.

శిక్యే నిధాయాద్యపయోదధీని బహిర్గతాయాం వ్రజనాయికాయాం |

భుక్త్వా యథేష్టం కపటేన సుప్తం బాలం ముకుందం మనసా స్మరామి || ౫||

యశోద వెన్న, పాలు, పెరుగు ముంతలలో దాచి బయటికి వెళ్లిన తరువాత, తన కోరికే తీరే మీర వెన్నను తిని నిదురిస్తున్నట్లు నటించే వాడు అయిన  బాల ముకుందుని మనసులో స్మరిస్తున్నాను.

కళిందజాంతస్థితకాళియస్య ఫణాగ్రరంగే నటనప్రియంతం |

తత్పుచ్ఛహస్తం శరదిందువక్త్రం బాలం ముకుందం మనసా స్మరామి || ౬||

శరత్కాలములో చంద్రునివంటి ముఖము కలవాడు, కాళింది మడుగున కాళీయుని తోకను ఒక చేత పట్టి, దాని పడగపై నాట్యము చేస్తూ ఉండే వాడు అయిన  బాల ముకుందుని మనసులో స్మరిస్తున్నాను.

ఉలూఖలే బద్ధముదారశౌర్యం ఉత్తుంగయుగ్మార్జున భంగలీలం |

ఉత్ఫుల్లపద్మాయత చారునేత్రం బాలం ముకుందం మనసా స్మరామి || ౭||

రోకలికి కట్టబడిన వాడు, ఉదారము, శౌర్యము కలవాడు, అర్జున వృక్షములను పడగొట్టి నలకూబరులనే యక్షుల శాపము తీర్చిన వాడు, విచ్చిన ఎర్రని కలువల వంటి విశాలమైన నేత్రములు కలవాడు అయిన  బాల ముకుందుని మనసులో స్మరిస్తున్నాను.

ఆలోక్య మాతుర్ముఖమాదరేణ స్తన్యం పిబంతం సరసీరుహాక్షం |

సచ్చిన్మయం దేవమనంతరూపం బాలం ముకుందం మనసా స్మరామి || ౨||

పాలు తాగేటప్పుడు తల్లివంక ప్రేమతో చూసేవాడు, కలువల వంటి కన్నులు కలవాడు, సత్యము, నిత్యము అయిన వాడు, అనంతమైన రూపము కల దేవుడు  అయిన  బాల ముకుందుని మనసులో స్మరిస్తున్నాను.